Την τελευταία εβδομάδα, παρατηρώ ότι ολοένα και περισσότερα παιδιά συζητούν για τον πόλεμο που έχει ξεσπάσει ανάμεσα στη Χαμάς και το Ισραήλ. Παράλληλα, πολλοί γονείς με ρωτούν ποιος είναι ο καταλληλότερος τρόπος να προσεγγίσουν το συγκεκριμένο ζήτημα. Η αλήθεια είναι πως είναι πολύ δύσκολο να μιλάς για πόλεμο με παιδιά. Φαντάζει τρομαχτικό και αρκετά αποθαρρυντικό για το μέλλον τους. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατακλύζονται από οδυνηρές ειδήσεις και εικόνες. Είναι, λοιπόν, σχεδόν αδύνατο να καταφέρουμε να προστατεύσουμε τα παιδιά από την έκθεσή τους στα διαδραματιζόμενα παγκόσμια γεγονότα. Τα περισσότερα παιδιά μπορούν να κατανοήσουν την πολυπλοκότητα του πολέμου, αλλά χρειάζονται χώρο για να εκφράσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τους φόβους και τις ελπίδες τους. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να μην απορρίπτετε την περιέργεια και το άγχος τους, αλλά να προσπαθείτε να αποκριθείτε με κατάλληλη, για την ηλικία, γλώσσα, ώστε να μπορέσουν να επεξεργαστούν τον τεράστιο όγκο πληροφοριών που δέχονται.
Τα παιδιά δε βλέπουν μέσα από τους «φακούς» των ενηλίκων. Είναι πιο ευαίσθητα και, όταν βλέπουν τραύματα, αίμα, βομβαρδισμένα κτίρια ή ακούν για ανθρώπους που βασανίζονται, σοκάρονται. Το μυαλό τους, αρχικά, λέει ότι αυτό που βλέπουν, αποκλείεται να είναι αληθινό γιατί η αθωότητά τους, τα κάνει να πιστεύουν στην καλοσύνη και την αλληλεγγύη των ανθρώπων γύρω τους. Σταδιακά μπερδεύονται.
«Να “ανοίξω” πρώτος αυτό το θέμα;»
Πολλοί γονείς αναρωτιούνται, αν είναι προτιμότερο να ξεκινήσουν εκείνοι, πρώτοι, συζήτηση με τα παιδιά τους ή να περιμένουν μέχρι τα ίδια τα παιδιά να φέρουν αυτό το θέμα στο «τραπέζι». Δεν υπάρχει σωστή ή λάθος προσέγγιση σε αυτό. Το ζήτημα είναι πόσο άνετα αισθάνεστε εσείς οι ίδιοι να ξεκινήσετε μια τέτοια συζήτηση. Μπορείτε να διερευνήσετε τι γνωρίζουν, παρακολουθώντας το παιχνίδι και τις συζητήσεις που κάνουν με τους συνομηλίκους τους. Πριν ξεκινήσετε οποιαδήποτε συζήτηση, φροντίστε να επεξεργαστείτε τα δικά σας συναισθήματα και έπειτα ρωτήστε το παιδί σας τι γνωρίζει για την κατάσταση. Επικεντρωθείτε στα συναισθήματα και τις σκέψεις του. Μια τέτοια επικοινωνία μπορεί να κατευνάσει τυχόν φόβους και να διορθώσει οποιαδήποτε παραπληροφόρηση. Φυσικά οι γονείς χρειάζεται να διασφαλίσουν ότι οι πληροφορίες που μοιράζονται είναι κατάλληλες για την ηλικία των παιδιών και η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι απλή και κατανοητή. Είναι πολύ σημαντικό να αποφεύγονται ταμπέλες, όπως «κακοί» και «καλοί» άνθρωποι, ώστε να αποφευχθούν οι προκαταλήψεις.
«Τι πρέπει να τους πω;»
Στα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας είναι σημαντικό να υπενθυμίζετε πως παραμένουν ασφαλή. Χρειάζεται να τα καθησυχάζετε και να διατηρείτε ανοιχτό διάλογο μαζί τους, αλλά και να τους διασφαλίζετε πως είστε εκεί, αν χρειαστούν κάποιον να μιλήσουν. Μη σας τρομάζουν οι πολλές ερωτήσεις. Αν κάτι δεν το γνωρίζετε, μπορείτε απλά να το εκφράσετε. Δεν είστε παντογνώστες. Επίσης, δείτε τις ερωτήσεις τους σαν ένα πρόσθετο πλεονέκτημα ότι μαθαίνετε όσα τα ανησυχούν και τα προβληματίζουν. Συχνά τα παιδιά μπορεί να σκέφτονται ότι κάτι αντίστοιχο θα συμβεί και σε εκείνα, με αποτέλεσμα να κατακλύζονται από φόβο ότι θα πάρουν τη μαμά και τον μπαμπά τους μακριά.
Στους εφήβους μπορείτε να επικεντρωθείτε σε όσα γνωρίζουν και να διερευνήσετε αν τα συζητούν με τους καθηγητές ή τους συμμαθητές τους στο σχολείο. Μπορείτε επίσης να αναζητήσετε μαζί τους ιστορικές πληροφορίες, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην καλλιέργεια της κριτικής τους σκέψης.
Τέλος, μπορείτε να συμμετάσχετε μαζί με τα παιδιά σας σε μικρές φιλανθρωπικές δραστηριότητες, όπως η συγκέντρωση πακέτων φροντίδας για τους ανθρώπους ή η δωρεά σε οργανισμούς που βοηθούν περιοχές που έχουν πληγεί από τον πόλεμο. Εξηγήστε: “Ακόμη και τόσο μικρές ενέργειες μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά. Είναι ο τρόπος μας να διαδίδουμε την αγάπη και την ελπίδα.”
Συνοψίζοντας, λοιπόν, είναι σημαντικό να αποδεχτείτε ότι κάποια πράγματα είναι εκτός του ελέγχου μας. Όσο κι αν το ένστικτό των γονέων είναι να προστατεύουν τα παιδιά τους από την αρνητικότητα και τις κακές ειδήσεις, είναι πολύ δύσκολο να συμβεί, πρακτικά, σε μια κοινωνία που οι πληροφορίες είναι αδύνατο να φιλτραριστούν. Αυτό που χρειάζονται από εσάς είναι όσο το δυνατόν περισσότερη επιβεβαίωση και αίσθημα ασφάλειας μπορείτε να τους παρέχετε, ώστε να χτιστεί η ανθεκτικότητά τους απέναντι στην αβεβαιότητα που επικρατεί στον κόσμο γύρω τους. Θυμηθείτε πως αυτές οι συζητήσεις μπορούν να αποτελέσουν έναυσμα για την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και του αισθήματος ατομικής ευθύνης.