Ένας από τους μεγαλύτερους προβληματισμούς των γονέων, σχετικά με τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους, αφορά στα όρια. Αρκετοί είναι εκείνοι οι γονείς που θεωρούν πως τα όρια θα τους απομακρύνουν από τα παιδιά τους. Πολύ συχνά μάλιστα τίθενται ερωτήματα όπως «Θα με αγαπάνε το ίδιο αν τους βάζω όρια;», «Πόσο αυστηρός επιτρέπεται να είμαι;», «Θα με φοβούνται, όπως φοβόμουν εγώ τους δικούς μου γονείς;».
Τα όρια είναι ζωτικής σημασίας για την υγιή ανάπτυξη και την ευημερία των παιδιών. Όταν τα όρια είναι σταθερά και ξεκάθαρα, τα παιδιά αισθάνονται ασφαλή, ενώ κατανοούν απόλυτα τι αναμένετε από εκείνα. Τα όρια βοηθούν τα παιδιά να μάθουν την αυτοπειθαρχία, το αίσθημα της ευθύνης, τον σεβασμό προς τους άλλους και την ανάπτυξη μιας αίσθησης αυτονομίας.
Πριν μιλήσουμε για τα όρια, όμως, χρειάζεται εσείς οι ίδιοι να αναρωτηθείτε : «Τι σημαίνουν τα όρια για εμένα;», «Ποια είναι η σχέση μου μαζί τους;», «Τι με δυσκολεύει σε αυτά;», «Δέχομαι εύκολα τα όρια των άλλων;», «Πώς αντιδρώ;».
Τα όρια δε σημαίνουν τιμωρία. Ο στόχος τους είναι να προστατεύσουν και όχι να περιορίσουν τα παιδιά.
Γιατί τα όρια είναι τόσο σημαντικά;
Προωθούν τη συναισθηματική ρύθμιση: Θέτοντας όρια στην αποδεκτή συμπεριφορά, οι γονείς δημιουργούν έναν ασφαλή χώρο για τα παιδιά ώστε να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, μαθαίνοντας παράλληλα τον αυτοέλεγχο. Για παράδειγμα, οι γονείς μπορούν να θέσουν το όριο ότι: «Το να χτυπάς ή να πετάς αντικείμενα, όταν είσαι θυμωμένος, δεν είναι αποδεκτό» και, αντί αυτού, να ενθαρρύνουν το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του με λόγια ή με άλλα πιο εποικοδομητικά και αποδεκτά μέσα.
Ενισχύουν τις κοινωνικές δεξιότητες: Τα όρια επιτρέπουν στα παιδιά να κατανοήσουν τους κοινωνικούς κανόνες και να αναπτύξουν υγιείς σχέσεις τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον. Θέτοντας όρια στη συμπεριφορά, οι γονείς διδάσκουν στα παιδιά να σέβονται τον προσωπικό χώρο του άλλου, να μοιράζονται και να έχουν ενσυναίσθηση. Για παράδειγμα ένα όριο είναι ότι το παιδί πρέπει να ζητήσει άδεια πριν δανειστεί τα υπάρχοντα κάποιου άλλου.
Αναπτύσσουν Αυτοπειθαρχία: Τα όρια διδάσκουν στα παιδιά τον αυτοέλεγχο και την αυτοπειθαρχία. Θέτοντας όρια σε δραστηριότητες όπως ο χρόνος οθόνης ή οι ρουτίνες πριν τον ύπνο, οι γονείς βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν υγιείς συνήθειες και να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τον χρόνο τους. Αυτή η ικανότητα είναι και θα είναι πολύτιμη σε όλη τους τη ζωή.
Ας δούμε πώς μπορείτε να θέσετε όρια στα παιδιά…
Να είστε σαφείς και ξεκάθαροι : Εκφράστε τα όρια με σαφή και κατάλληλο για την ηλικία τρόπο, διασφαλίζοντας ότι τα παιδιά κατανοούν τι αναμένετε από εκείνα. Χρησιμοποιήστε απλή και συγκεκριμένη γλώσσα για να αποφύγετε τη σύγχυση. Για παράδειγμα, αντί να πείτε “Συμπεριφέρσου καλά”, μπορείτε να πείτε: “Μιλάμε ευγενικά και χρησιμοποιούμε ευγενικά λόγια”.
Μείνετε συνεπείς : Η συνέπεια και η σταθερότητα στα όρια που θέτετε είναι το κλειδί προκειμένου να μάθουν τα παιδιά να τα σέβονται. Η ασυνέπεια μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση και να αποδυναμώσει την αποτελεσματικότητά τους. Όταν απαγορεύετε κάτι, μπορείτε να προσφέρετε μια επιτρεπόμενη εναλλακτική.
Προσαρμόστε τα όρια ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού: Αναγνωρίστε ότι τα όρια μπορεί να εξελίσσονται καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Προσαρμόστε τα όρια ώστε να ταιριάζουν με την ηλικία, την ωριμότητα και τις ατομικές τους ανάγκες. Ελέγχετε και τροποποιείτε τα όρια περιοδικά για να διασφαλίζετε ότι παραμένουν σχετικά και κατάλληλα.
Επιτρέψτε τη συμμετοχή τους στη διαδικασία: Αυτό καλλιεργεί ένα αίσθημα ευθύνης. Για παράδειγμα, δώστε τους τη δυνατότητα να επιλέξουν τη δική τους ώρα παιχνιδιού στο Διαδίκτυο, μέσα σε ένα εύλογο εύρος ωρών ή εμπλέξτε τους στη δημιουργία οικογενειακών κανόνων.
Γίνετε πρότυπο: Τα παιδιά μαθαίνουν παρατηρώντας τους γονείς τους. Δώστε το καλό παράδειγμα σεβόμενοι τα όρια τόσο των άλλων όσο και των ίδιων των παιδιών σας, επιδεικνύοντας αποτελεσματική επικοινωνία. Αν δε σέβεστε εσείς πρώτοι από όλους τα δικά τους όρια, τότε γιατί να το κάνουν εκείνα;
Και κάπου εδώ, λοιπόν, αγαπημένοι μου γονείς, αξίζει να σας αναγνωρίσουμε πως ναι τα όρια είναι απαραίτητα για τη συναισθηματική, κοινωνική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών σας, αλλά, η θέσπισή τους, φυσικά και αποτελεί μια πολύ δύσκολή και απαιτητική διαδικασία για εσάς. Είναι λογικό να υπάρχουν φορές που νιώθετε εξαντλημένοι, ματαιωμένοι, θυμωμένοι ή σε απόγνωση. Κανένας μας δεν γεννήθηκε γονέας. Αγκαλιάστε τον εαυτό σας και τα λάθη που μπορεί να κάνετε στο ταξίδι της διαπαιδαγώγησης των παιδιών σας. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από όρια, αλλά μην ξεχνάτε πως πάνω από όλα, έχουν μεγαλύτερη ανάγκη…την άνευ όρων αγάπη σας.
Padilla-Walker, L. M., & Nelson, L. J. (2021). The role of parental warmth and behavioral control in prosocial behavior in adolescence: Examining moderation and mediation models. Journal of Youth and Adolescence, 50(1), 25-37.
Eisenberg, N., Valiente, C., & Eggum, N. D. (2022). Socialization of emotion: A longitudinal study of parent emotion socialization and child adjustment. Child Development, 93(1), 229-247.
Power, T. G., & Kobayashi, R. (2022). Parenting and children’s self-regulation in early childhood: Links to executive function and inhibitory control. Developmental Psychology, 58(8), 1425-1437.
Grotevant, H. D., & Cooper, C. R. (2023). Adolescents’ communication about personal and mundane topics with mothers and fathers: A multimethod, multisource study. Developmental Psychology, 59(2), 378-393.